Tới xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam để tìm hiểu về một làng nghề truyền thống đã có lịch sử hàng ngàn năm tuổi. Đó chính là Làng nghề trống Đọi Tam - Truyện cổ tích hiện đại.
Làng nghề trống Đọi Tam thuộc xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam có nghề làm trống rất lâu đời. Hỏi từ già tới trẻ, ai cũng kể vánh vách lai lịch của nghề làm trống, như một câu chuyện cổ tích thời hiện đại vậy.
Theo dân làng tương truyền rằng năm 986 biết tin vua Lê Đại Hành chuẩn bị về làng cày tịch điền khuyên nông, hai anh em cụ Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản đã tự tay đốn những cây mít để lam tang trống và thịt 2 con trâu để làm mặt trống. Khi chiếc trống được hoàn thành đánh lên tiếng trống kêu rất hay và vang. Hai anh em mang trống ra đánh để đón vua, tiếng trống vang rền như sấm , về sau 2 cụ được dân làng tôn làm trạng sấm.
Làng nghề trống Đọi Tam có lịch sử lâu đời
Nghề làm trống được hình thành tại làng nghề trống Đọi Tam đã hơn 1000 năm tuổi.
Nghề làm trống Đọi Tam nổi tiếng ở khắp mọi nơi, các thợ trống Đọi Tam có mặt ở khắp mọi nơi trên mọi miền đất nước, nhưng cứ tới ngày hội làng hay giỗ tổ nghề họ đều trở về làng để dự hội. Làng nghề trống Đọi Tam với tục lệ cha truyền con nối. Kĩ thuật làm trống chỉ được truyền cho con trai và con dâu, không được truyền cho con gái và con rể, hoặc người ngoài sợ thất truyền kĩ thuật làm trống... Trước kia con trai làng Đọi Tam 10 - 12 tuổi đã biết làm những chiếc trống nhỏ, lên 16 - 17 tuổi có thể theo cha đi làm trống đại, còn trống sấm chỉ dành cho cách thanh niên khỏe mạnh lực lưỡng, có kinh nghiệm và kĩ thuật làm trống điêu luyện. Những thợ trống Đọi Tam làm ra đủ loại trống, trống đình chùa, trống trường học, trống hội, trống trung thu, trống hát văn, trống hát chèo...
Trước kia vào ngày lễ trung thu người thợ làng nghề trống Đọi Tam làm hơn 2 vạn chiếc trống trung thu để bán trên khắp cả nước, thế nhưng mấy năm trở lại đây họ không làm nhiều nữa, vì không còn nhiều người mua. Để làm ra một chiếc trống hoàn chỉnh các người thợ trống Đọi Tam phải trải qua 3 công đoạn chính là: Làm da, làm tang và bưng trống, da được chọn làm mặt trống là phải da con trâu cái, đem bào hết lớp màng và ngâm nước khử mùi thối và đem đi phơi khô, tang trống được làm bằng gỗ mít là loại gỗ dẻo dai, không nứt vỡ, hơn nữa " gỗ mít đánh ít kêu nhiều " được cắt thành từng khúc và sẻ thành các tang dăm trống.
Công đoạn làm thân trống
Tùy theo kích thước mà các người thợ định ra bao nhiêu dăm, cũng như độ dẻo của dăm trống, để khi ghép thành tang trống không một kẽ hở, ngoài ra để trống thật kín các người thợ dùng sơn miết vào các khe, cứ một lớn sơn là một lớp vải màn.
Cuối cùng là giai đoạn bưng trống mặt trống được đặt lên mặt trống và căng hết cỡ và được đóng cố định vào thân trống bằng đinh tre chết, đinh chốt được làm từ vầu hoặc tre già.
Chỉ có người thợ làng Đọi Tam mới tạo ra những quả trống đẹp bền bỉ này
Dùi trống được làm bằng gỗ xoan đào, cầu kì hơn thì dùng gỗ gụ, gỗ dổi. Vẫn những bước làm trống cơ bản đó trống Đọi Tam được nổi tiếng bởi độ bền, độ đẹp nhờ bí quyết riêng và tinh thần trách nhiệm cao của những người thợ làng Đọi Tam.
Ngay cả lúc khó khăn nhất, và thiếu thốn nhất . Làng Ðọi Tam vẫn duy trì được nghề nhờ truyền thống tương trợ nhau, giúp đỡ nhau giữa các gia đình làm trống trong làng. Ngày nay, các nghệ nhân ở Ðọi Tam vẫn ra sức bảo tồn nghề truyền thống của cha ông. Nhiều gia đình vẫn lấy nghề làm trống làm nghề chính và đã có cuộc sống khá giả, sung túc hơn trước.
Trải qua hàng ngàn năm thăng trầm của lịch sử mà làng nghề làm trống thôn Đọi Tam vẫn được giữ vững cho tới ngày nay. Vậy nên ta có thể nói rằng Làng nghề trống Đọi Tam - Truyện cổ tích hiện đại
|